Poezja

Anioły nie zawsze są białe

Wydawnictwo Replika, Poznań 2009 

       ISBN 978-83-7674-022-5

Mój debiutancki tomik, wydany w oprawie twardej. 

Bryczka

i jeszcze żeby mocniej
kołysało
gdy przeskakują
z nogi na nogę
w swoich zabawnych
butach zimowych
wiosną …
bo gdy kołysze
on mnie przecież musi
trzymać za rękę
podpierać ramieniem
żebym nie spadła
w tę trawę świeżą
i nieśmiałą jeszcze …
i wtedy mogę
mocniej się przytulić

śmiać z rozbawieniem
patrzeć na drzewa
bez liści jeszcze …
i spuszczać oczy
kiedy na mnie patrzy
i czekać cicho
kiedy usta swoje
do moich
zbliży …
wreszcie

Kołysze się w Tobie huśtawka

Wydawnictwo Kontekst, Poznań 2014

ISBN 978-83-62564-53-8

Książkę zrecenzowali m.in. Jerzy Grupiński (fragment recenzji opublikowanej w „Toposie” można znaleźć poniżej), Paweł Kubiak (pisarze.pl), Leszek Żuliński („Gazeta Kulturalna”), Agnieszka Kołwzan (Latarniamorska.eu), Zbigniew Kresowaty („Krytyka Literacka”) oraz Anna Kokot (Akant24).

Fragment recenzji Jerzego Grupińskiego

W swej pierwszej książce Edyta Kulczak (mieliśmy o niej nie mówić?) stworzeniami, które ni to bogowie, ni ludzie – są anioły. W „kołysze się w tobie huśtawka” autorka skupiła się na kondycji, ontologicznej prawdzie człowieka. Najważniejsze pytania: kim jestem, kim na tej ziemi? Po tylu słowach i doświadczeniach pozostaje akt wiary w naszą duchowość, emocje i pragnienia, powrót do idei, może właśnie platońskich: „łapy precz od myślicieli – / kategorie nazwane istnieją niezależnie / jakie by nie były” („kram z drogimi bajkami”). Zostaje wreszcie i nasza mała, ludzka nadzieja – wiara: „do każdego świata dopisano jakąś bajkę obok / by można było wytrzymać” („jak dwoje dzieci za rękę graliśmy w piłkę wielkich rozmiarów”). Paradoks, oksymoron semantyczny, swoista dychotomia – to figury typowe dla tych wierszy: odchodzenie – przychodzenie, droga biegnąca na dwie strony, ktoś traci z oczu – ktoś zaczyna widzieć i ktoś idzie w przeciwnym kierunku. Charakterystyczny rytm wierszy, książki zatytułowanej „kołysze się w tobie huśtawka”. Poszczególne utwory łączą „czarowne” gesty, symbole, rytualne sytuacje, symboliczne obrazy i przedmioty: wąż, jabłko, droga, demon, usta, węzeł, wróżebne karty, nóż… Bohaterka książki, będąca tak często „między”, chętnie zapada w sen, opowiada swe przywidzenia – rzeczywistość ni z tego, ni z innego świata. 

Napisana przez Edytę Kulczak książka, uważana przez poetkę za „debiut właściwy”, zdecydowanie wyróżnia się na tle tomików, autorek będących u początków swej poetyckiej drogi. Są to wiersze zwarte, oszczędne w słowie, odpowiedzialne. Konstrukcja tekstów dynamiczna, często zaskakująca. Autorka chętnie stosuje przerzutnie. Wymowę, rozumienie kilku wierszy może ukrywa przed czytelnikiem?

Demona dwie ręce, nogi i usta, „Topos”, nr 6 (2014), str. 155

Brakuje miejsca przez które można podać antidotum

samotność nosi czerwone szpilki
głośno się śmieje
ma wiele rąk i oczu
znosi na swój temat szereg inwektyw
począwszy od lichego pochodzenia
wytykania niedostatków urody
po śmiałe groźby rozbicia jej łba butelką
czasami się przemądrza – to dramatyczna próba
ratowania własnego imienia –
wyjmuje z zakamarków ciągle ostatnie
kawałki szkła nalepia plaster
przysłania włosami lub swetrem

www.john

Wydawnictwo Kontekst, Poznań 2017

ISBN 978-83-65275-47-9

Książkę zrecenzowali m.in. Stanisław Szwarc (recenzję opublikowaną w „Gazecie Kulturalnej” można znaleźć poniżej), Andrzej Walter (pisarze.pl), Leszek Żuliński (Latarniamorska.eu), Andrzej Wołosewicz (pisarze.pl).

Książka doczekała się także wydania w języku ukraińskim, o czym niżej.

*  *  *

John jest wygodny do stwarzania
daje słowa i obrazy wybrane z kilku podobnych
oczekuje tego samego bo ma wyobraźnię
wysyłam mu kartki z baśniowych miast
piszę o pięknych kolorowych domach
oranżeriach powozach o wszystkim
co mi przyjdzie do głowy gdy nie przychodzi sen
piszę o ciele obranym z powłoki gdy nie mogę powstrzymać łez
o gęsiej skórce powstałej od szeptu w środku nocy
tysiąc razy powtarzam chcę by zmienić jego ręce usta
w prawdziwe robię go wszędzie
w łóżku w fotelu w samochodzie
nawet przy innej robocie

www.john

Wydawnictwo Literatura i Sztuka, Lwów 2021

ISBN 978-617-7429-58-5

Ukraiński przekład mojej książki www.john w tłumaczeniu Olgi Kis (o początku i powodach współpracy można przeczytać w artykule na stronie pisarze.pl).

Tomik poetycki kierowany jest do odbiorcy ukraińskiego, z powodu wojny książka promowana jest w Polsce.

***

Джон надається для створення
дає слова та образи вибрані з кількох подібних
очікує того ж бо має багату уяву
висилаю йому листівки з казкових міст
пишу про красиві кольорові будинки
оранжереї вагони про все
що спадає мені на думку коли не приходить сон
пишу про відлущене від оболонки тіло коли не можу стримати сліз
про гусячу шкіру що з’являється від шепоту посеред ночі
повторюю тисячу разів хочу змінити його руки вуста
я справді роблю це скрізь
в ліжку в фотелі в авто
навіть при іншій роботі

Projekcja obrazów (nowy plik)

Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2020

ISBN 978-83-7768-264-7

Książkę zrecenzowali m.in. Jerzy Grupiński (Czy tylko te obrazy, „Topos” nr 2 (177) 2021, s. 176), Anna Łozowska-Patynowska (Latarnia-morska.eu) i Przemysław Walkowiak (pisarze.pl), której fragment umieszczam poniżej.

Fragment recenzji Przemysława Walkowiaka

W tekstach Kulczak przewija się nieustannie temat tworzenia form i konstrukcji, które są naszą szansą i przekleństwem. Stąd tak częsty motyw labiryntów, spirali, klatek, schodów, sakrzynek, instalacji, których człowiek jest inżynierem i niewolnikiem (to co miało być wieżą staje się dusznym/ korytarzem bez okien). To poezja intelektu, w której myśl jest wybawieniem, ukojeniem, ale również ciężarem, który przygniata i odziera z iluzji. Człowiek w Projekcji obrazów, szukając wciąż złotego środka, jest rozpięty między nadzieją a zwątpieniem, to konstruktor i destruktor zarazem. “Trudno o równowagę” – pisze poetka. Szukamy symetrii, porządku, klucza w obawie, by tajemnica nie okazała się „niebieskim oszustwem” (zbudowałeś klatki szklane labirynty/ oplotłeś w kokony lin światy). Poszukujemy wyższej prawdy, tajemnicy, pytamy o to, „jak ustabilizować ziemię by przybliżyć niebo”. Chcemy pojąć niepojęte, a to nas przerasta – stąd potrzeba “porcjowania rzeczywistości”, mania „przyklejania etykietek”, tworzenia konstrukcji, które bezlitośnie odsłaniają słabość i bezradność człowieka – daliśmy się przygnieść konstrukcji /której rośnie łeb i wyje nad naszymi głowami jak syrena.  Jak żyć z przerażającą świadomością, że „pętlę narzuciliśmy sobie sami”? Co z tą trudną prawdą poczynić? – zaakceptować ją – to jedyna droga. Nie ma więc w wierszach Edyty Kulczak nic z romantycznego buntu, katastroficznych wizji i dekadenckich tonów. Jest za to mądra, niemal stoicka akceptacja życia takiego, jakim jest i pogodzenie z tym, że “bombardują [nas] kosmiczne nonsensy”. Wobec paradoksów i nonsensów istnienia trzeba przyjąć strategię, która pozwoli udźwignąć życie (żeby żyć bezpiecznie trzeba się okopać/ usytuować bliżej środka).

      To nie jest poezja łatwa, to nie jest poezja, którą się czerpie garściami, to poezja, którą się dozuje, i do której się wraca, by odkryć kolejne warstwy, sensy i głębie.  Odkrywanie kolejnych warstw tej na pierwszy rzut oka chłodnej i hermetycznej poezji może być fascynującą intelektualną grą. W jednym z wierszy poetka stwierdza, że

w geometrii poruszać się łatwo 
nie musisz nic wynajdywać lecz odkrywać
warstwę po warstwie oczywistości które
ktoś wcześniej warstwę po warstwie ułożył (s. 7)

Dla mnie to właśnie przepis na czytanie Projekcji obrazów – geometrii poezji.

       „Posągowa geometria” uobecnia się także na poziomie formy. Konstrukcja tych wierszy jest krystaliczna, przypomina matematyczne równanie, którego rozwiązanie stanowi puenta będąca wynikiem ciągu spostrzeżeń (jeśli masz siłę idąc na stos/zatańczysz tango). Ta geometria widoczna jest też na poziomie leksyki – poetka czerpie z języka matematyki, fizyki, astronomii, a matematyczną zwięzłość można dostrzec w każdym wymiarze wiersza (od leksyki, przez metaforykę po wersyfikację).

       Doskonałym przykładem poetyckiej ekonomiki utworów Edyty Kulczak jest wiersz *** szybko założą park natury, który pozwolę sobie zacytować w całości:

szybko założą park natury
zmierzą opiszą osłuchają nazwą
wycenią powiększą by potem pomniejszyć
schowają ogrodzą przed gapiami
podeprą tyczkami dadzą miejsce w księgach
przed następnymi
dalej niech pracuje historia (s. 41)

            Zaledwie siedmiowersowy tekst mieni się bogactwem treści.  Można go odczytywać jako utwór proekologiczny, krytykujący stosunek człowieka do natury. To także tekst o ludzkiej obsesji katalogowania, opanowywania świata.  To również satyra na cywilizację i opowieść o egocentryzmie człowieka, to mini traktat o wypaczaniu idei oraz krótka historia o przejściu ze świata natury do sztucznego rezerwatu kultury.  W geometrii poezji figury interpretacji wciąż się mnożą…

* * *

umieszczasz na sztandarach hasło
(sam sztandar to odwaga)
zwykłą niekrzykliwą propozycję (uczono cię
że zawsze możesz wygłosić pogląd gdy umiesz
go uzasadnić) rozchodzi się miękko kręgami
ginie w fałdach materii albo pnie się spiralną wstęgą
w jasne sedno największego wynalazku który człowiek
jak wszystko podkradł naturze na którym stanął świat
w środku dzieją się rzeczy
karły potworaki strzępy ludzkie

Publikacje w czasopismach

• „Migotania” nr 3(68) 2020, s. 49 ;
• „Migotania”nr 4 (49) 2015
• „Fraza” nr 3 – 4 (109 -110) 2020, s. 124 – 127
• „Protokół Kulturalny” – wiele pojedynczych wierszy i recenzji twórczości poetyckiej mojego autorstwa przez wiele lat, ponieważ pismo i jego wydawcy są połączone z działalnością Poznańskiego Klubu Literackiego „Dąbrówka”, który prowadzi poeta Jerzy Grupiński i z którego działalnością jestem związana współpracą od 2010 roku.
• „Akant” publikacje w 2010, 2019 roku
• Publikacje wierszy na stronach literackich pism internetowych i galerii
• „Helikopter” 6/21, 3/18
• W dwóch internetowych odsłonach Krzysztof Śliwka – redaktor pisma zaprezentował wiersze z mojego tomiku – najpierw www.john, następnie Projekcja obrazów. Linki do wierszy: https://opt-art.net/helikopter/6-2021/edyta-kulczak-projekcja-obrazow/ https://opt-art.net/helikopter/3-2018/edyta-kulczak-www-john/

Skontaktujmy się

JEŻELI:

czekam na twoją propozycję

poczta@edytakulczak.pl